زبان عربي و روايات مربوطه

زبان مهم ترين وسيله براي برقراري ارتباط بين انسان ها است. و اين توانايي تکلم و صحبت کردن از نعمت هاي بزرگ خداوند متعال است که در قرآن به آن اشاره شده است: «و به او تعليم نطق و بيان فرمود».” عَلَّمَهُ الْبَيَان‌ ” ^[1]
انسان ها در دنيا با زبان هاي گوناگوني با هم ارتباط برقرار کرده که يکي از آن زبان ها، زبان عربي مي باشد. زبان عربي هزار و چند سال است که با زبان فارسي پيوند دارد. مهم ترين ويژگي زبان عربي اين است که لغت قرآن است و خداوند مهربان آيات کتاب خود را با اين لغت بر ما نازل کرده است. پيامبر اکرم (ص) و ائمه معصومين (ع) با اين لغت با خدا مناجات مي کرده اند. و اين لغت زبان متون و منابع ارزشمند اسلامي يعني متون حديثي، تفسيري و تاريخي و… است؛ از اين جهت داراي قداست و ارزش خاصي است و کساني که بخواهند بلا واسطه با حقيقت اسلام آشنا شوند لازم است که با اين زبان آشنايي کامل داشته باشند.

← رواياتي در مورد زبان عربي
در برخي از روايات آمده است:
1. اهل بهشت به زبان عربي سخن مي‌گويند ^{[3] [4] [5] [6]} و حوريان بهشتي نيز به عربي سخن مي گويند. ^[7]
2. از حضرت صادق از پدر بزرگوارش عليهما السّلام‌ روايت شده است: «خداوند با هيچ پيامبري سخن نگفت مگر با زبان عربي»
«ما أنزل الله تبارک و تعالي کتاباً و لا وحياً إلا بالعربيه؛ فکان يقع في مسامع ألانبيا بألسنه قومهم و کان يقع في مسامع نبينا (ص) بالعربيه»^[8] [9]
3. زبان عربي زبان خداي متعال است: «تعلموا العربيه فإنها کلام الله الذي يکلم به خلقه» ^[10] [11] «الوحي ينزل من عند الله عزوجل بالعربيه فاذا أتي نبيا من الانبيا إتاه بلسان قومه» ^[12] خدا اين زبان را بر ساير زبان‌ها برتري داده است ^[13] .
4. همچنين در آغاز جهان زبان حضرت آدم (ع) عربي بود ولي پس از اين که نافرماني کرد و از ميو? درخت ممنوع خورد خداوند نعمت‌هايش را سلب کرد و زبان عربي را از او گرفت و زبان سرياني را جانشين آ‌ن کرد. «کان لسان آدم العربيه و هي لسان اهل الجنه. فلما عصي ربه أبدله بالجنه و نعيمها الارض و الحرث و بلسان العربيه السريانيه» ^[14] سپس نخستين کسي که به زبان عربي سخن گفت حضرت اسماعيل (ع) بود ^[15] ، حضرت يوسف (ع) در اولين ملاقات خود با پادشاه مصر به زبان عربي سلام کرد ^[16] و حضرت سليمان (ع) آن را زبان عبادت خود قرار داد ^[17] و حضرت موسي (ع) متن زير را با اشاره به عربي بودن معارف اسلامي به زبان عبري روي سنگي نقش کرده بود که پس از ظهور اسلام کشف شد: باسمک اللهم جاء الحق من ربک بلسان عربي مبين لا اله الا الله، محمد رسول الله، علي ولي الله و کتب موسي بن عمران بيده ^[18] [19] همچنين گفته مي شود که وزراي حضرت مهدي (ع) با آن که همه از غير عرب خواهند بود به زبان عربي سخن خواهند گفت ^[20] .
5. اين زبان به عنوان زبان مقدس در بيشتر عبادات و برخي معاملات اسلامي جلوه کرده است. در اسلام اذان و اقامه نماز و تلبيه حج وعمره بايد به زبان عربي باشد و همه ي مسلمانان موظفند الفاظ عربي آنها را بياموزند. قرآن مجيد نيز به عربي تلاوت مي شود و متونادعيه، زيارات و تسبيحات به عربي است. عقايد اسلامي نيز به زبان عربي به ميت تلقين مي شود. در مواردي از بخش معاملات فقه اسلامي نيز دربار? اشتراط يا عدم اشتراط عربيت بحث مي شود و اشتراط آن مي تواند درجاتي داشته باشد؛ مثلاً با وجود اختلاف فتوايفقيهان براي ازدواج و طلاق خواندن صيغه لازم است و اين صيغه مخصوصاً در صورت امکان بايد به زبان عربي باشد. البته قوام عقد به نيتاست و نه به کلام، ولي در عقود مهمي مانند ازدواج و طلاق گونه‌اي ارتباط الهي نيز مطرح است و به همين دليل در اين موارد هم صيغه خوانده مي شود و هم آن صيغه به زبان مقدس عربي است. ^[21]

← بررسي روايات مذکور
اين احاديث با قطع نظر از بررسي سندي و اين که از معصوم صادر شده است يا نه؟ مي تواند از برگزيده بودن زبان عربي حکايت کند، البته لازم است به اين نکته توجه نماييم که اولا: حجم اين گونه احاديث در حدي است که مي تواند ما را از بررسي سندي بي نياز کند؛ ثانيا: براي قبول اين مطلب هيچ استبعادي وجود ندارد و دلايل عقلي و نقلي آن را نيز رد نمي کند.
به هرحال زبان عربي زبان قرآن است و خداوند براي انتقال پيام خود که ابدي و همگاني است اين زبان را برگزيده است. ويژگي هاي خاص، و توانمندي زبان عربي در انتقال مفاهيم و معاني مي تواند از جمله دلايل گزينش اين زبان از سوي خداوند محسوب گردد. ^[22] [23] از نظرزبان شناسان، زبان عربي از کامل‌ترين زبان هاي دنيا است که به خوبي مي تواند مفاهيم و مطالب گسترده و عميق را در قالب هاي زيبا و کوتاه بيان کند ^{[24] [25] [26]} و بر همين اساس است که عربي بودن قرآن مجيد به عنوان لطفي از سوي خداي متعال در يازده آيه از کتاب الهي مطرح شده است.
البته تمام اينها بدان معنا نيست که زبانهاي ديگر بايد حذف شوند و يا عرب زبانان بر غير عرب ها برتري دارند، زيرا مي دانيم که اختلاف نژادي و زباني از نشانه هاي پروردگار است که در قرآن کريم بارها به آن اشاره شده است. ^[27] [28]
پيامبر اکرم(ص) نيز به عرب زبانان هشدار مي دهد که عربي، تنها زباني براي گفتگو است و نمي تواند به تنهايي موجب رستگاري انسانها شود. “أَلَا إِنَّ خَيْرَ عِبَادِ اللَّهِ عَبْدٌ اتَّقَاهُ إِنَّ الْعَرَبِيَّةَ لَيْسَتْ بِأَبٍ وَالِدٍ وَ لَکِنَّهَا لِسَانٌ نَاطِقٌ فَمَنْ قَصَرَ بِهِ عَمَلُهُ لَمْ يُبْلِغْهُ حَسَبُه‌”. ^[29]